Zaadkwaliteit

Het testen van de zaadkwaliteit

1. Semenanalyse

De zaadkwaliteit wordt bepaald met een sperma-onderzoek (ook wel sperma-analyse of semenanalyse genoemd). Een arts vraagt dit onderzoek aan. Het onderzoek kan door een apparaat worden uitgevoerd of door een analist van het laboratorium met behulp van een microscoop. Voor een goede analyse vond de laatste zaadlozing 2 à 3 dagen voor het onderzoek plaats, wordt het zaad opgevangen na masturbatie in een speciaal daarvoor bedoeld potje en binnen een uur (op lichaamstemperatuur) afgeleverd in het ziekenhuis. Belangrijk is dat er geen vocht verloren gaat: in het eerste deel zitten vaak veel zaadcellen.

Normale waarden semenanalyse

Vervolgens wordt de sperma beoordeeld op een aantal criteria, zoals volume, concentratie en beweeglijkheid van de zaadcellen. De volgende waarden zijn normaal:

Volume x concentratie x beweeglijkheid levert de VCM op. Wanneer je langer dan een jaar onvervulde kinderwens hebt, dient die boven de 10 te zijn. In huisartspraktijken wordt een grens van 3,5 gebruikt.

Na het analyseren van de zaadkwaliteit

Wanneer de zaadkwaliteit voldoende is, kunnen de spontane kansen worden nagestreefd. Wanneer de zaadkwaliteit onvoldoende is, bespreekt de arts met jullie wat vervolgstappen kunnen zijn. Omdat de zaadkwaliteit van dag tot dag kan wisselen, wordt wellicht een tweede onderzoek ingezet. Geeft dat een betere uitkomst, dan wordt die uitkomst aangehouden voor verder beleid. Het is belangrijk te vermelden dat je koorts hebt gehad in de afgelopen 3 maanden als je je potje met sperma inlevert. Door koorts kan de zaadkwaliteit namelijk duidelijk verslechterd zijn.

2. Semenoverlevingstest

Een semenoverlevingstest (ook wel semenopwerktest of SOT genoemd) wordt uitgevoerd om te kijken welke behandeling mogelijk is. De beste zaadcellen worden tijdens dit zaadonderzoek van de andere gescheiden en daarna geteld. Wanneer er meer dan een miljoen goede zaadcellen over blijven, is het zaad geschikt voor inseminatie of IVF. Wanneer het aantal onder de miljoen uitkomt, is het geschikt voor ICSI.

3. Geen zaadcellen

Wanneer geen zaadcellen worden aangetroffen, kunnen er twee oorzaken zijn. Het kan zijn dat de testikels (teelballen) geen of geen goede zaadcellen kunnen maken of maar heel weinig zaadcellen. Wanneer ook tijdens een ingreep (TESE) geen zaadcellen uit testikelweefsel verkregen worden, is biologisch vaderschap helaas niet mogelijk. We zien vaker dat de zaadleiders afwezig of geblokkeerd Zijn. Dan worden de zaadcellen wel aangemaakt in de testikels (teelballen), maar de zaadcellen kunnen de weg naar buiten niet benutten. Dit kan na een sterilisatie het geval zijn, maar ook wanneer de zaadleiders niet aangelegd zijn. Dan is het vaak mogelijk om tijdens een ingreep (PESA/MESA) de zaadcellen uit de bijbal te halen.

Slechte spermakwaliteit? Kijk eens naar je leefstijl

Roken zorgt voor minder zaadcellen

Het sperma van rokers is van slechtere kwaliteit dan dat van mannen die niet roken. In het sperma van rokers zitten minder zaadcellen. Daarnaast hebben deze zaadcellen ook vaker een afwijkende vorm. Bovendien kan beschadiging optreden van het erfelijk materiaal in de zaadcel: DNA schade.
Het advies is om zo snel mogelijk te stoppen met roken. Er bestaat veel hulp, die vaak wordt vergoed door je zorgverzekeraar.

Drugs verlagen de de kans op zwangerschap

Alle drugs (zoals hasj, wiet, GHB, pillen, cocaïne etc.) hebben een ongunstige invloed op de zwangerschapskans. Langdurig gebruik van cannabis (hasj, wiet) heeft een negatief effect op de klieren die hormonen aanmaken en op het mannelijke voortplantingssysteem. Cannabis roken doet de zaadkwaliteit dalen en het zou ook kunnen zorgen voor een daling van het testosterongehalte en voor impotentie. Onderzoek heeft een verband vastgesteld tussen het roken van cannabis en teelbalkanker. Mannen die anabole steroïden gebruiken, hebben vaak slecht zaad waarin weinig tot geen zaadcellen zitten en kunnen last hebben van impotentie. Het dringende advies is daarom om geen enkele drug te gebruiken als je een zwangerschap nastreeft.

Alcohol remt testosteron

Het advies is om geen alcohol te drinken wanneer je een kinderwens hebt. Alcohol remt namelijk de aanmaak van het mannelijk hormoon testosteron en bevordert de afbraak ervan. Hierdoor neemt het aantal zaadcellen af. Tegelijkertijd neemt het aantal afwijkende zaadcellen juist toe. Afwijkende zaadcellen kunnen een eicel niet bevruchten.

Medicatie gebruik

Er zijn verschillende medicijnen die niet goed samen gaan met het vervullen van een kinderwens.
Methotrexaat: dit middel, dat vaak gebruikt wordt tegen reuma, kan DNA-schade geven. Wanneer mannen een zwangerschap nastreven, moeten ze 3 maanden van tevoren stoppen met methotrexaat. Eventueel kunnen voor de start of tijdens een pauze van de methotrexaat zaadcellen ingevroren worden voor later gebruik.
Sulfasalazine: dit middel, vaak gebruikt bij darmontstekingen en reuma, kan tijdelijk de kwaliteit van zaadcellen verminderen.
Finasteride (tegen kaalheid) kan seksuele problemen veroorzaken, maar ook onvruchtbaarheid en slechte zaadkwaliteit. Dit is niet altijd omkeerbaar.
Bloeddrukverlagers: Bètablokkers en plaspillen(diuretica) kunnen erectiestoornissen veroorzaken. Er zijn alternatieven, dus het advies is dit te bespreken met je arts
Antidepressiva: Een vaak voorkomend probleem bij deze medicatie is het moeilijker bereiken van een orgasme. Dit geldt niet voor alle antidepressiva, dus een overstap naar een alternatief is wellicht mogelijk.
Daarnaast kunnen ook maagzuurremmers (protonpompremmers) problemen veroorzaken zoals erectiestoonissen. Dit gebeurt niet vaak, maar omdat veel mannen deze middelen gebruiken, zijn er zeker mannen die er last van hebben.

Voedingssupplementen

Het is het nog altijd niet bewezen dat bepaalde voedingssupplementen helpen om de zaadkwaliteit te verbeteren. Een gezond, gevarieerd voedingspatroon is belangrijk voor je algehele gezondheid.

Risicoberoepen

Wanneer je weet of vermoedt dat je tijdens je werk in aanraking komt met gevaarlijke stoffen of risicovolle fysieke omstandigheden (bijvoorbeeld warmte of straling), is het goed om je kinderwens met een bedrijfsarts te bespreken. Er kunnen dan risico beperkende maatregelen getroffen worden. Wanneer je beschermende kleding of andere veiligheidsvoorschriften moet volgen op je werk, is het nu belangrijker dan ooit om deze adviezen op te volgen.
Hoe verbeter je de spermakwaliteit?
Naast niet roken, geen drugs gebruiken en matigen met alcohol, zijn er enkele algemene adviezen om de spermakwaliteit te bevorderen zoals
vermijd hogere temperaturen van de testikels
gebruik geen glijmiddelen, deze kunnen de zaadkwaliteit aantasten
Eet gevarieerd en beweeg regelmatig